Gesprek met de heer Theo Jacobs.

Foto Theo Jacobs

Theo Jacobs is 62 jaar en werkt als senioradviseur Externe Betrekkingen en Public Affairs bij de Gemeente Nijmegen.
“Ik heb mijn hele jeugd in Nijmegen Oost gewoond”, vertelt de heer Jacobs als ik hem op zoek op het stadhuis. Geboren en getogen op de hoek van de Pater Brugmanstraat en Jan van Goyenstraat, en als zoon van de melkman en autorijschoolhouder weet Theo Jacobs heel wat over Nijmegen Oost te vertellen.

De Wederopbouw
Theo Jacobs werd geboren in november 1945, het jaar van de bevrijding. Van jongs af aan was hij werkzaam in het melkbedrijf van zijn ouders in/aan de Jan van Goyenstraat. Daar vulde hij de schappen met pakjes boter, ging mee op werkbezoek bij de eierboer, en bracht samen met zijn vader en het werkende personeel de melk rond. “In die tijd was het nog zo dat wij aan de mensen aan de Huygensweg en Berg en Dalseweg op zondagen de slagroom geklopt en wel aan huis brachten”, weet hij zich te herinneren. Dat was echter een luxe en alleen voor de welgestelde in de wijk weggelegd. Daarnaast was zijn vader huisleverancier van de paters Jezuiten van het Canisius College en de Broeders van de Onbevlekte Ontvangenis aan de Sterreschansweg. Dit waren de broeders die begin jaren vijftig de Mariaschool beheerden. Op School
De Mariaschool was in de jaren vijftig dé lagere school in het Nijmegen Oost. Haar oorspronkelijke locatie was gelegen aan de St. Jozefhof vlak bij de Hertogstraat, maar die lag in de eerste jaren na de oorlog helemaal in puin. Toch heeft de heer Jacobs daar nog twee jaar les gehad voordat de school verhuisde naar een nieuw pand aan de Hugo de Grootstraat. Theo Jacobs zat toen in de derde klas. “In die tijd werd de school voornamelijk bestuurd door de broeders”, vertelt hij. “Het hoofd van de school was broeder Gabinus, de vijfde klas werd onderwezen door broeder Winfried, broeder Antoine was verantwoordelijk voor de vierde klas en broeder Benjamin voor de eerste”. Naast broeders waren er toen ook al seculiere onderwijzers, meneer Evers van de tweede- en meneer Van Dijk van de derde klas. Tegenwoordig zit er in het pand aan de Hugo de Grootstraat nog steeds een (openbare) basisschool, al heet zij nu de Buut.

De Mariaschool had een duidelijke katholieke uitstraling. Destijds werd er door de kinderen een toneelstuk opgevoerd dat het passiespel werd genoemd. In dit spel stond het lijden van Christus centraal. “Deze voorstelling was een groot succes”, herinnert Theo Jacobs zich, “ouders en buurtgenoten kwamen kijken, en de Gelderlander heeft er een artikel aan besteed.”

Ook de buurt was in die tijd overwegend katholiek. “Er waren twee katholieke voetbal verenigingen te vinden in de regio; Union in Malden en de Orion Boys in Nijmegen Oost. Protestantse verenigingen kende de buurt niet.” Dat betekende echter niet dat er geen protestantse mensen woonden. In de melkwinkel van Theo Jacobs’ ouders kwamen ook veel protestantse klanten hun producten halen. Mijn vader was er zeker van dat onze protestantse klanten hun opgeschreven rekeningen zouden betalen in tegenstelling tot menige katholieke klant, weet de heer Jacobs te vertellen. “Toch mocht het protestantse meisje waar ik verkering mee kreeg jarenlang niet aan huis komen.”

Foto van de winkel in 1937 met Theo Jacobs Senior (1902-1967)

Rijschool Theo Jacobs
Het pand van de familie Jacobs bestond uit drie bouwdelen aan de Jan van Goyenstraat. In 1952 werd de melkwinkel van de familie Jacobs verkocht aan vader en zoon Sliepenbeek, die vanaf toen het laatste bouwgedeelte (Jan van Goyenstraat 12, destijds de aanbouw met middenplaats en grote keuken) huurde voor hun melkbedrijf. Het middelste bouwdeel (Jan van Goyenstraat 14) werd verhuurd aan de heer Brinkhuis, die opende er een drogisterij. Deze drogisterij is later overgenomen door de heer Jacques Spee. Het ondernemerschap bleef echter knagen en kort daarop opende moeder Jacobs een sigarenwinkeltje in de omgebouwde huiskamer, en verhuisde het woongedeelte van de familie naar de tweede etage. Vader Jacobs stichtte zijn eigen rijschool. “Mijn vader adverteerde vaak voor zijn rijschool”, vertelt Theo Jacobs. “Dan stond er ‘In één keer geslaagd bij Rijschool Theo Jacobs’, waarop de adressen van de mensen volgden die het rijbewijs in één keer hadden gehaald.” Eénmaal trachtte hij zichzelf te promoten door de leeftijd van de mensen die geslaagd waren er bij te zetten. Helaas stelden de geslaagde vrouwen op leeftijd dit niet op prijs. Dat hoorde niet!

Foto van getekende plattegrond winkelstraatje door Theo Jacobs

Spelen in de Wijk
“Na de oorlog heeft de Batavierenweg, wij noemden het de ‘Batte’ lange tijd in puin gelegen. Er stonden in die tijd nog maar een paar huizen en enkele kelders overeind.” Kortom een perfecte speelplaats voor opgroeiende jongens. Ook de heer Jacobs kwam er regelmatig om te voetballen, fikkie te steken, of met een katapult vanaf de dijk steentjes te schieten naar de vissers aan de oever van ‘t Meertje.

Een ander bekend speelterrein was: ‘Het Bos van Bartje’, tegenwoordig bekend als het Mannendal. “Bartje was de tuinman die woonde in de twee boerderijtjes onder aan de Ubbergseweg. De grond tot aan de witte villa’s op de Sterreschansweg was zijn grondgebied. Het stond er vol bramenstruiken en wij speelden daar veel”, herinnert Theo Jacobs zich. “Later in de jaren zestig, kanoden we met een stuk of zes jongens over de Waal naar de Bisonbaai. Er was daar nooit iemand omdat de baai toen nog niet uitgebaggerd was. We bleven er regelmatig slapen in een tentje. Het warme eten werd gewoon van thuis uit gebracht. Dat was een heerlijke tijd!”

Studenten
Het faciliteren van woonruimte was een veel voorkomend verschijnsel in de wijk. Er waren verschillende huizen in de Pater Brugmanstraat volledig ingericht op het huisvesten van studenten. Het huis naast de familie Jacobs was zo’n huis waarin veel studenten woonden. Ook de ouders van Theo Jacobs hadden hun hele leven studenten op kamers. Er woonden vooral veel meisjes bij hen in huis. Van deze meisjes kreeg Theo Jacobs regelmatig bijles, en van zijn ouders moest hij hen met Juffrouw aanspreken.

De familie Jacobs heeft naast studenten ook alleenstaande mensen in huis gehad. “Dit was een mooie periode. Ze waren vriendelijk en attent en hadden vele mooie verhalen. Zo hebben wij nog eens een neef van een bekende legeraanvoerder uit Indonesië, generaal Spoor, in huis gehad.”

Het faciliteren van woonruimte bracht naast gezelligheid ook een extra inkomen. “Ik weet nog goed dat toen mijn vader overleed in 1967 mijn ouders zo’n 35 à 40 gulden per maand per kamer beurden” vertelt hij ‘dat was inclusief ontbijt’.

Toen en Nu
In 1967, na het overlijden van zijn vader wordt de rijschool opgeheven. Theo Jacobs zat destijds in militaire dienst. Door het overlijden van zijn vader wordt hij echter van zijn dienstplicht ontheven om bij zijn moeder in de winkel te gaan werken. Daar werkt hij nog een jaartje waarna hij Nijmegen Oost verlaat. Vijfentwintig jaar later in 1993 keert hij er met zijn gezin weer terug. Er is in die tijd veel veranderd in Nijmegen Oost. “Vroeger was er door al de winkeltjes veel bedrijvigheid in de wijk. De ondernemers kenden elkaar al lange tijd, trokken veel met elkaar op. Dat maakte het charmant en levendig. Daarnaast bestond er een behoorlijk wijkgevoel, mijn vader had na de oorlog een dansvloer liggen buiten op straat, op de hoek van de Pater Brugmanstraat en Jan van Goyenstraat, om het feest te vieren dat ze bevrijd waren! Aan de buitenkant was het huis aangekleed met allemaal oranje lampen. Er waren maar weinig auto’s natuurlijk. En de mensen kenden elkaar gewoon goed.”

Het straatbeeld in dit deel van de wijk, het gedeelte tussen de Berg en Dalseweg en de Sterreschansweg dat ongeveer eindigt bij de Huygensweg, is eigenlijk veranderd toen eind jaren zestig alle winkeltjes uit de wijk wegtrokken. Het winkel-gebeuren verplaatste zich toen naar de Daalseweg. Het kleine winkelstraatje waar de heer Jacobs in opgroeide bestaat niet meer, het café Pays-Bas op de Batavierenweg heeft plaatstgemaakt voor grote flatgebouwen en ook de winkels op het Mariaplein zijn verdwenen; “De Gruyter, het kruidenierswinkeltje; Schrievers met zijn banketbakkerij; Jette de Groot met haar sigarenwinkel en drankhandel; en dat wat voorheen één van de grotere garages was met de naam LAVO, dat is nou een kinderdagverblijf.”

Een baken in de tijd blijft café Trianon, dat heden ten dage nog steeds het straatbeeld siert. “In de jaren twintig werd het zaaltje achter in Trianon regelmatig gebruikt om te dansen”, vertelt meneer Jacobs. “Ze vroegen destijds vijf cent entree. Mijn ouders, die daar in eerste instantie hun melkwinkel hadden, hebben daar veel gedanst.”

Gerenommeerde bewoners ?
Nijmegen Oost was wel een heel gerenommeerde buurt. In het studentenpand naast Theo Jacobs woonde Godfried Bomans; op de hoek van de Pater Brugmanstraat en de Berg en Dalseweg woonde de familie Rutten, bekend van de latere minister van Onderwijs; daar tegenover van Hasselt en de Koning van het huidige architectenbureau Royal Haskoning; en op het Mariaplein woonde priester en professor Kors, de voormalige voorzitter van de KRO. Toch voelde Theo Jacobs zich er prima thuis. “Het was en is een mooie buurt met grote huizen”.

Het huidige Nijmegen Oost kan volgens Theo Jacobs nog steeds als een gerenommeerde buurt omschreven worden; het opleidings- en inkomens- niveau ligt nog steeds bovenmodaal en er zijn weinig problemen. Belangrijker vindt hij echter de uitstraling van de wijk. “Je kunt zien dat de meeste huizen rond 1900 gebouwd zijn. Het balkon van ons huis bestond uit pilasters, die kleine Romeinse zuiltjes. Mijn vader was toen der tijd de eerste die het afbrak omdat het beton ging rotten en het onderhoud te duur werd. Het zijn grote herenhuizen en de verscheidenheid van de huizen is prachtig! Geen één is het zelfde. Daarnaast is de wijk ruim opgezet waardoor de wijk wat statigs krijgt.”

Nijmegen Oost en de Gemeente
Al sinds 1970 is Theo Jacobs werkzaam bij de gemeente van Nijmegen. Eerst als leidinggevende bij de sociale dienst, waar hij verantwoordelijk was voor het uitstroombeleid. Daarna als senior adviseur externe betrekkingen en Public Affairs.

Tijdens zijn werk bij de sociale dienst kwam Theo Jacobs maar enkele keren in aanraking met Nijmegen Oost. Deze herinnert hij zich echter nog goed: “ Eén van de bekendste zwervers in Nijmegen kwam uit Nijmegen Oost. Ik kwam hem nog wel eens tegen in het gebouw van de sociale dienst waar ik dan enthousiast begroet werd ‘laat me niet in de steek Theo, jij matst mij wel hè!’ riep hij dan in de wandelgangen. Ik kende hem al vanaf mijn vijfde.” Af en toe kwam hij ook andere mensen tegen maar de werkloosheid in de wijk is nooit zo hoog geweest dat hij echt veel met Nijmegen Oost te maken heeft gehad.

De afgelopen acht jaar richt Theo Jacobs’ zich voornamelijk op een netwerk van ondernemers en bedrijven die van belang zijn voor de Gemeente Nijmegen. Daarbij speelt Nijmegen Oost geen vooraanstaande rol. Toch is en blijft Nijmegen Oost de wijk waar Theo Jacobs zich thuis voelt: “Ik wandel veel in de wijk en laatst vertelde ik nog aan mijn vrouw hoe wij als jongetjes altijd met een sleetje van de dijk afgleden helemaal tot aan het meertje. Dat was prachtig!”

De heer Jacobs werd in september 2008 geïnterviewd door Afke Post.

 

Terug naar Stemmen uit de Wijk.